Hier vind je het resultaat van enkele brainstorms.
We vertrokken telkens vanuit een bestaand klasthema en bedachten mogelijke projecten (wetenschap en techniek) die we eraan konden toevoegen.
Soms lag dit voor de hand, soms moesten we er met een grote boog naartoe werken.
In het blauw vind je achteraan mogelijke STEM-uitdagingen. In het roos vind je mogelijke onderzoeksvragen bij het thema.
Hopelijk kunnen deze ideeën je inspiratie brengen.
Thema:
Middeleeuwen
Glas en lood
IDW: nat.ver. 1. Eigenschappen van materie (lood, gekleurd glas)
IDW: nat.ver. 4. Licht (lichtdoorlatend, lichtkleuren)
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een loodraam maken?
Ophaalbruggen
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (Katrollen, hefbomen, ...)
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een ophaalbrug maken?
Hoe kregen de ridders vroeger de zware ophaalbrug van hun kasteel omhoog? De leerlingen onderzoeken dit door zelf een mini-kasteel te bouwen in de zandbak en een echte ophaalbrug te ontwerpen met touw en katrollen. Zo ontdekken ze al doende hoe een katrol werkt en hoe techniek een slimme oplossing bood voor een middeleeuws probleem.
Trebuchets en katapulten
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (Katrollen, hefbomen, ...)
IDW: nat.ver. 1. Eigenschappen van materie (materialen onderzoeken: steen, hout, klei en hun eigenschappen: gewicht, sterkte, duurzaamheid, ...)
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf eenvoudige machines en hefboomwerkingen maken?
Mechanische klokken of zandlopers
IDW: tij 1. Tijdsbegrippen (seconden, minuten, uren, ...)
STEM-uitdaging:
Hoe kun je zelf een eenvoudige zandloper of mechanische klok bouwen om de tijd te meten, en welke mechanismen zorgen ervoor dat dit nauwkeurig gebeurt?
Stedelijke bouw
(Lego: zelf nederzettingen bouwen)
Thema:
Het milieu: Groene/duurzame energie
Zonne-energie
IDW: nat.ver. 3. Energie (energiebronnen, energieomzetting, duurzame energie )
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, ...)
STEM-uitdaging:
Kunnen we zonne-energie omzetten in elektriciteit? Kunnen we een lamp maken die automatisch aan gaat bij duisternis?
Thema:
De mens: het zenuwstelsel
Elektrische stroompjes
IDW: nat. 4. Het menselijk lichaam (zenuwen)
IDW: nat.ver. 7. Elektriciteit (de stroomkring)
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een Dr. Bibber maken?
Thema:
Fietsen: veiligheid
Remmen
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (wrijving, hefbomen, ...)
IDW: nat.ver. 3. Energie (energieomzetting, ...)
Onderzoek:
Hoe werkt een fietsrem? Welke verschillende systemen bestaan er (remblokjes, remschijven, hydraulisch, terugtrap-systeem, ...)
Fietslicht en reflectors, zichtbaarheid in het donker
IDW: nat.ver. 3. Energie (energieomzetting, ...)
IDW: nat.ver. 4. Licht (lichtbronnen, kleuren wit en rood, licht weerkaatsen, lichttoepassingen, ...)
IDW: nat.ver. 7. Elektriciteit (elektriciteitsbronnen, stroomkring, ...)
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, ...)
Onderzoek:
Welke materialen reflecteren goed het licht?
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een fietslicht maken? Stroombron? Batterij of dynamo? Led-verlichting?
Die automatisch aan gaat bij duisternis?
Extra: Kunnen we zelf richtingaanwijzers maken?
Richtingaanwijzers
IDW: nat.ver. 4. Licht (lichtbronnen, ...)
IDW: nat.ver. 7. Elektriciteit (elektriciteitsbronnen, stroomkring, ...)
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, ...)
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf richtingaanwijzers maken?
Afstand houden
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, automatisering, robotica...)
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een systeem maken dat er voor zorgt dat we voldoende afstand houden? (Ultrasone sensor, Micro:Bit, ...)
Diefstalalarm
IDW: nat.ver. 5. Geluid (geluidsterkte, klankkleur, toonhoogte, ...)
IDW: nat.ver. 7. Elektriciteit (de stroomkring)
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, ...)
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een fietsalarm maken?
Al dan niet met een Micro:Bit?
Thema:
Fietsen: verplaatsing & transport
Verplaatsen - Trappen
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (overbrengingen, tandwielen, riemen, kettingen, ...)
Onderzoek:
Waarom hebben we verschillende tandwielen in verschillende grootten? Hoe brengen we een fietswiel in beweging? ...)
Thema:
Reizen - Vliegen
In de lucht blijven
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (luchtdruk, zwaartekracht ...)
Onderzoek:
Waarom is de vorm van een vliegtuigvleugel zo belangrijk?
Parachute
IDW: nat.ver. 1. Eigenschappen van materie (eigenschappen, massa, ...)
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (luchtdruk, zwaartekracht, versnellen/vertragen, ...)
STEM-uitdaging:
Ei-drop: Kunnen we iets maken waarmee we een ei (of een breekbaar voorwerp/pop) van het 4de-verdiep naar beneden kunnen laten vallen zonder dat het breekt?
Propellers (luchtverplaatsing)
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (luchtdruk, versnellen/vertragen, stuwkracht, kracht richting en grootte, ...)
Onderzoek:
Opgeblazen ballon met rietje aan touw, voortstuwing aantonen. Afstanden meten en model optimaliseren door het ontwerp aan te passen.
Zweven
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (luchtweerstand, zwaartepunt, ...)
STEM-uitdaging:
Papieren vliegtuig optimalisatie. Kunnen we zelf een vliegtuigje maken van papier? Experimenteren met gewichten en/of vleugelaanpassingen.
Thema:
De haven
Sluizen
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (communicerende vaten, waterdruk, ...)
Onderzoek:
Hoe werkt een sluis? Welke soorten en systemen bestaan er allemaal?
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een sluis maken om een boot van een lager waterniveau naar een hoger waterniveau te brengen?
Kranen - laden en lossen - goederen-transport
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (kracht toepassingen, grootte en richting, overbrengingen dmv, katrollen, hefbomen, sterke vormen, tillen van ladingen, ...)
Onderzoek:
Hoe werkt een havenkraan? Welke soorten en systemen bestaan er allemaal? Welke verschillende technieken?
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een sterke kraan maken om een zware container te verplaatsen? Lading met precisie verplaatsen naar een bepaalde bestemming.
Drijven - ponton/boten
IDW: nat.ver. 1. Eigenschappen van materie (eigenschappen, dichtheid en massa, soortelijk gewicht, ...)
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (drijven en zinken, opwaartse waterdruk, stabiliteit, massa/volume verhouding, ...)
Onderzoek:
Welke verschillende boten kennnen we? Uit welke materialen wordt een boot gemaakt? Wat zijn drijfmaterialen? Hoe komt het dat een boot blijft drijven en niet zinkt bij zware belasting?
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een boot maken die minstens 4kg kan dragen zonder dat hij zinkt? Testen met verschillende gewichten en waterdieptes.
Havenlicht-systeem
IDW: nat.ver. 7. Elektriciteit (de stroomkring)
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, lichtsensoren, ...)
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf met LED's en een Micro:Bit een schakeling maken die bepaalde lichtpatronen maakt voor verschillende havenscenario's?
Thema:
Mijn lichaam
Het oor
IDW: nat. 4. Het menselijk lichaam (waarnemingen via zintuigen, ...)
IDW: nat.ver. 6. Geluid (trillingen, membraam, resonantie, geluidsterkte, toonhoogte, klankleur, voortplanting geluid, gehoorschade, ...)
Onderzoek:
Hoe werkt een stethoscoop (link naar hart, bloedsomloop)?
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een stethoscoop maken?
https://youtu.be/oFMA8Ksx9B8?si=DAs253MSlqiPpgBG
Bewegen
IDW: nat. 4. Het menselijk lichaam (spieren, skelet, anatomie...)
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (hefboom, touwoverbrengingen, scharnier, ...)
Onderzoek:
Hoe werken onze spieren, wat doen ze precies met onze botten?
STEM-uitdaging:
Bouw een mechanische arm of hand met touwtjes en rietjes die de werking van pezen en spieren nabootst.
IDW: nat. 4. Het menselijk lichaam (spieren, skelet, anatomie...)
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, ...)
GEZ: Motorische competenties (grote motoriek, ...)
GEZ: Gezonde en veilige levensstijl (gezondheidsbevorderend gedrag, ...)
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een stappenteller maken met een Micro:Bit?
Thema:
Wereldoorlog I
Geluid - het oor - gevaren
IDW F3 nat.ver. 6 B.8 Van een sterk geluid weten dat het gehoorschade kan veroorzaken.
Onderzoek:
Hoe kunnen we onze oren beschermen voor harde geluiden, zoals explosies?
Morse - communicatie
DW F3 nat.ver. 7 B.7 Eenvoudige stroomkring, materialen die geleiden of isoleren.
IDW F3 nat.ver. 4 B.5 Natuurlijke of artificiële lichtbronnen.
Onderzoek:
Seinen met licht: signaallampen en heliografen gebruikten morseflitsen (in WO I wanneer radiostilte nodig was).
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een licht-morsecode-systeem maken dat snel en eenvoudig werkt?
IDW F3 nat.ver. 7 B.7 Eenvoudige stroomkring, materialen die geleiden of isoleren.
IDW F2 nat.ver. 6 Geluidsbronnen
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, ...)
Onderzoek:
Veldtelegrafie: met kabels achter het front werd morse gebruikt om bevelen en informatie veilig door te geven.
Onderzoek:
Draadloze telegrafie (radio): leger en marine gebruikten morse via radio om berichten over grote afstanden te versturen.
STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een radiosysteem maken met een Micro:Bit om morse te versturen (licht, geluid, servo, ...) ?
Lichaam - prothesen
IDW F4-3 nat. 4 B. 20-19-13 Het menselijk lichaam: Spieren - skelet - ledematen
IDW F4 nat.ver. 1 B.16-15-14 Eigenschappen van materialen en de toepassing ervan.
IDW F2-4 nat.ver. 2 B.4-17 Bewegings- en overbrengingsprincipes. Krachten vergroten, verkleinen of van richting veranderen, een beweging versnellen of vertragen.
Onderzoek:
Welke soorten prothesen kwamen in de eerste wereldoorlog het vaakst voor, en waarom?
Onderzoek:
Welke materialen zijn licht, sterk, buigzaam of waterbestendig? Waarom worden prothesen vaak gemaakt uit kunststoffen, carbon of metaal?
Onderzoek:
Prothesen moeten gewrichten nabootsen. Hoe werkt een scharnier? Hoe maak je een draaiende, knikkende of schuivende verbinding?
Onderzoek:
Menselijke anatomie en techniek. Hoe beweegt een knie of arm? Welke bewegingen moet een prothese kunnen uitvoeren?
Onderzoek:
Rolstoel vs. prothese: hulpmiddelen vergelijken volgens functie, materiaal en techniek.
STEM-uitdaging:
Ontwerp een simpel “kunstbeen” met een scharnier van karton, splitpennen of LEGO-Technic.
Bouw een beenprothese-model dat een bepaald gewicht kan dragen.
STEM-uitdaging:
Maak een model van een arm met touwtjes als pezen (zoals een grijpende kartonnen hand).
Thema:
De kracht van de aarde
Vulkanen
IDW F4 nat.ver. 1 B.19 Illustreren dat een stof van toestand kan veranderen.
IDW F4 nat.ver. 2 B.18 De invloed van de opwaartse druk van vloeistoffen op vorm en massa toelichten.
IDW F3 rui.3 B.12 De gevolgen van vulkaanuitbarstingen illustreren.
Onderzoek:
Maak een eenvoudige modelvulkaan (bicarbonaat/azijn) en onderzoek: hoe beïnvloeden vorm en opening de kracht van de uitbarsting?
Onderzoek:
Test hoe druk in een afgesloten systeem werkt: fles + ballon → hoe ontstaat druk?
Aardbevingen
IDW F4 nat.ver. 2 B.20 Principes van kracht en beweging in alledaagse toepassingssituaties met eigen woorden verklaren.
IDW F3 rui.3 B.12 De gevolgen van aardbevingen illustreren.
Onderzoek:
Bouw een triltafel (simpele versie met elastiekjes) en test welke constructies het best blijven staan.
Onderzoek:
Onderzoek hoe je een gebouw aardbevingsbestendig maakt (brede basis, driehoeken, versteviging). Hoe kun je een huis beschermen tegen aardbevingen?
Onderzoek:
Vergelijk materialen op hun weerstand tegen trilling.
Zwaartekrachten
IDW F4 nat.ver. 2 B.20 Principes van kracht en beweging in alledaagse toepassingssituaties met eigen woorden verklaren.
IDW F4-3 nat.ver. 2 B.14-13-12-11 Zwaartekracht verklaren als de kracht die er voor zorgt dat alle voorwerpen naar de aarde worden toegetrokken.
Onderzoek:
Valt een zwaar voorwerp sneller dan een licht voorwerp?
Onderzoek:
Heeft de vorm van een voorwerp invloed op hoe snel het valt? Welke parachute vertraagt een val het best? Hoe speelt de luchtweerstand een rol? Wat gebeurt er als we de luchtweerstand zo klein mogelijk maken?
Onderzoek:
Hoe beïnvloedt de helling van een schuine baan de snelheid van een rollend object?
Onderzoek:
Hoe beïnvloedt het zwaartepunt de stabiliteit van een constructie? Maak een hoge toren, verschuif of verlaag het zwaartepunt door klei te verplaatsen.
Windkracht & waterkracht
IDW F2-4 nat.ver. 2 B.4-17 Bewegings- en overbrengingsprincipes. Krachten vergroten, verkleinen of van richting veranderen, een beweging versnellen of vertragen.
IDW F4 nat.ver. 3 B.8 Omzettingsvormen
IDW F3 nat.ver. 3 B.6 Duurzame energiebronnen.
Onderzoek:
Hoe kan je met wind of water iets laten bewegen?
Onderzoek:
Onderzoek hoe vorm en materiaal de prestaties van een molen beïnvloeden.
Onderzoek:
Test hoe waterdruk werkt (gaten in een fles op verschillende hoogtes).
Onderzoek:
Onderzoek hoe je een mini-dam kunt bouwen die water tegenhoudt.
STEM-uitdaging:
Ontwerp en test windmolens of windwieken: welke draait het snelst of levert de meeste kracht?
STEM-uitdaging:
Maak eenvoudige anemometers en vergelijk windsnelheden.
STEM-uitdaging:
Bouw een waterrad en onderzoek welke vorm of hellingshoek de meeste kracht oplevert.
Planeten - ruimte
IDW F4 rui. 7 B.1 De aarde, maan, zon en sterren passend benoemen.
IDW F4 rui. 7 B.8 Van de aarde weten dat deze in ongeveer één jaar om de zon draait.
Onderzoek:
STEM-uitdaging:
Bouw een woning op Mars.
Thema:
Van kaart tot kieshokje
Stemmen
IDW F3 maa. 3 B.2 Met eigen woorden de principes van democratie uitleggen.
IDW F3 maa. 3 B.3 Met voorbeelden beschrijven hoe een groep tot democratische beslissingen kan komen.
IDW F4 maa. 3 B.9 Op een eenvoudige wijze uitleggen dat verkiezingen een basiselement zijn van het democratisch functioneren van onze instellingen.
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, knoppen, schakelaars, ...)
Onderzoek:
Hoe werkt een digitaal telsysteem?
Onderzoek:
Begrip van binaire telling: hoe worden keuzes in computers verwerkt?
Onderzoek:
Welk systeem brengt de “stem” het snelst of meest betrouwbaar van A naar B?
Onderzoek:
Welke manier toont informatie duidelijker – staafdiagram, taartdiagram, kleurenkaart? Coderen van informatie (kleurcodes, patroonherkenning).
STEM-uitdaging:
Leerlingen bouwen een teltrommel of stemverdeler met karton, tandwielen (LEGO), schuiven, ...
STEM-uitdaging:
Ontwerp een stemcomputer met een Micro:Bit.
STEM-uitdaging:
Leerlingen bouwen een mechanisch “stemming board”: schuifsysteem of draaiwiel om resultaten zichtbaar te maken.
STEM-uitdaging:
Rij- en wachtsystemen (flow van mensen). Bouw drie modellen van een stemlokaal en onderzoek: Welke opstelling zorgt voor de vlotste doorstroom?
Thema:
Wij worden digiwijs
Online pesten
DIG F3 dig.3 B.9 Inzien dat digitale media niet mogen gebruikt worden om anderen lastig te vallen of te pesten en passen dit toe.
DIG F3 dig.3 B.10 De invloed van digitale media herkennen op je eigen mening en de mening van anderen.
DIG F3 dig.3 B.17 Begrijpen dat er regels bestaan over het plaatsen en delen van media en deze regels toepassen.
STEM-uitdaging:
Een stopmotion maken over pesten, vriendschap of online gedrag.
Onderzoek:
Licht, film, animatie, beeld per seconde
Onderzoek:
Welke camera-opstelling geeft het meest stabiele beeld?
Onderzoek:
Hoe beïnvloedt licht de kwaliteit van je animatie?
STEM-uitdaging:
Leerlingen maken een green screen video over “veilig online” of “vertrouw niemand zomaar”.
Onderzoek:
Welke groene achtergrond werkt het best?
Onderzoek:
Hoe veranderen filters het beeld?
Onderzoek:
Welk camerastandpunt maakt een persoon “krachtiger” of “zieliger”? → laag standpunt vs. hoog standpunt.
Thema:
Ik ben onderzoeker
Proefjes
LEE F4-1 lee.7 B.1 tem 19 Onderzoek opzetten
IDW nat.ver. 1 Eigenschappen van materie
IDW nat.ver. 2 Kracht en beweging
IDW nat.ver. 3 Energie en energieomzetting
IDW nat.ver. 4 Licht
IDW nat.ver. 5 Warmte en temperatuur
IDW nat.ver. 6 Geluid
IDW nat.ver. 7 Elektriciteit en magnetisme
Onderzoek:
Hier zijn heel wat mogelijkheden!
Thema:
Wij hebben een natuurlijk instinct
Reactietijd
WIS F4-1 met.8 Snelheid
WIS F4-1 get.9 Tabellen en grafieken
Onderzoek:
Meet hoe snel leerlingen reageren op een visueel signaal (bv. lampje of vlag).
Meet hoe snel leerlingen reageren op een geluidssignaal (bel of klap).
Analyseer: Reageert men sneller op geluid of op beeld?
STEM-uitdaging:
Bouw een digitale reactietest: LED gaat aan → druk zo snel mogelijk knop.
Meet meerdere pogingen → bereken gemiddelde tijd.
Onderzoek:
Welke signaalkleur werkt het best? (rood, groen, blauw)
Hand-oog coördinatie
Onderzoek:
Laat leerlingen een valtest uitvoeren met een liniaal: één persoon laat liniaal vallen, ander grijpt zo snel mogelijk.
Welke factoren beïnvloeden grijpsnelheid? (afstand, dominante hand, concentratie)
Verkeer - Remweg simuleren
Onderzoek:
Hoe snel kan een fietser stoppen bij onverwachte obstakels?
Thema:
Mens en maatschappij
Transport en logistiek
Onderzoek:
Hoe vervoer je goederen in een stad efficiënt?
Technische systemen: voertuigen, hef- en takelsystemen, bewegingsmechanica, transportketens
STEM-uitdaging:
Bouw een miniatuur transportketen (autootjes, touwtrekken, katrollen). Welke route of welk systeem is het snelst? Meet: tijd, gewicht, aantal stops.
Waterbeheer
Onderzoek:
Hoe voorkom je overstromingen in een stad?
Technische systemen: dijken, sluizen, pompinstallaties, regenwaterafvoer
STEM-uitdaging:
Mini-model stad bouwen met water, dijken en sluizen van klei/karton. Meet: welk type dijk of dam houdt het meeste water tegen?
Beveiliging
Onderzoek:
Hoe kan je een school of woning beveiligen?
Technische systemen: sloten, alarmsystemen, sensoren, codering
STEM-uitdaging:
Mini-alarm bouwen met batterij en buzzer of micro:bit
Voedselvoorziening & landbouw
Onderzoek:
Welke irrigatiemethode levert het meeste water bij de planten?
Technische systemen: irrigatie, hef- en transportsystemen, machines
STEM-uitdaging:
Simuleer irrigatie van een veldje met waterleidingen, pomp of hellingen.
Bouw eenvoudig transportsysteem voor groenten / graan.
Thema:
Wij zijn avonturiers
Navigatie en kompas
IDW F3 rui.1 B.24 Bij een oriëntatie in de werkelijkheid de windstreken (hoofd- en tussenrichtingen) bepalen aan de hand van een kompas.
IDW F3 rui.5 B.22 De windstreken op een kompas aflezen.
DW F3 rui.5 B.25 Met behulp van een kompas of aan de hand van de zonnestand een kaart juist richten.
IDW F3 nat.ver.7 B.8 De principes van het verschijnsel magnetisme onderzoeken: de polen van een magneet, aantrekken en afstoten.
Onderzoek:
Welke richting wijst de naald precies, en wat beïnvloedt dit? Experimenteer met obstakels: ijzer, elektronische apparaten → beïnvloeden deze de werking?
Technische systemen: magnetisch kompas, richtinstrumenten, kaarten, coördinaten
STEM-uitdaging:
Bouw een eenvoudig kompas met naald, magneet en kurk.
Kaart en routeplanning
IDW F3 rui.5 B.12 Informatie op kaarten lezen, selecteren en interpreteren.
IDW F3 rui.5 B.17 Kennismaken met verschillende kaarten, atlassen en geografische informatiesystemen.
IDW F4 rui.5 B.27 Een atlas en enkele soorten kaarten raadplegen en hanteren, gebruik makend van de legende, windrichting en schaal.
WIS F4 met.6 B.13 Vanuit een model, kaart of plattegrond de werkelijke afstand, lengte of grootte berekenen bij een gegeven lijnschaal, verhouding, metrieke schaal of breukschaal.
Onderzoek:
Welke route is het kortst of veiligst?
Experimenteer met schaal en afstand: gebruik liniaal, gradenboog, meetlint.
Technische systemen: schalen, afstand meten, coördinaten, kaartprojecties
STEM-uitdaging:
Maak een eenvoudige kaart van een fantasie-eiland of Nova Zembla.
Scheepsbouw en drijfvermogen
IDW F1 nat.ver.2 B.1 Door middel van activiteiten krachten zoals duwen en trekken, drijven en zinken ontdekken.
IDW F3 nat.ver.2 B.6 De effecten van de opwaartse druk van water waarnemen en onderzoeken.
Onderzoek:
Welke vorm drijft het beste? Welke stabiliteit bij gewicht of golven?
Test: drijfvermogen, kantelen, snelheid op water.
Technische systemen: drijfvermogen, stabiliteit, gewichtverdeling, hydrodynamica
STEM-uitdaging:
Bouw mini-schepen of vlotten van hout, kurk, aluminiumfolie.
Zeiltechniek
Onderzoek:
Hoe beïnvloedt zeilvorm of grootte de snelheid?
Experimenteer met windrichting: waaiers of föhn als “wind”.
STEM-uitdaging:
Bouw een mini-zeilschip van karton/papier en test op bak met water of grote emmer.
Thema:
Wij zijn hulpverleners
Sirenes
geluidssterkte, frequentie, pieptonen
Onderzoek:
Vergelijk verschillende sirenes: ambulance, brandweer, politie.
Welke sirene klinkt het hardst bij 5 meter afstand?
STEM-uitdaging:
Bouw een mini-sirene met batterij en buzzer of Micro:Bit.
Meet: toonhoogte en volume, en bekijk welk geluid het meest waarschuwt.
Alarmsystemen
geluidssterkte, frequentie, pieptonen
Onderzoek:
Welke alarmen bestaan er bij inbraaksystemen?
STEM-uitdaging:
Bouw zelf een inbraakalarmsysteem.
Stethoscoop
geluidstrilling, overdracht van geluid
Onderzoek:
Welke buislengte of materiaal geleidt geluid het best?Luister naar hartslagen van klasgenoten of modellen.
STEM-uitdaging:
Bouw een eenvoudige stethoscoop met bijvoorbeeld bekers en buis.
Medicijndosering
meten, wegen, afmeten, nauwkeurigheid
Onderzoek:
Laat leerlingen “medicatie” (bijv. kleurkorreltjes, water of rijst) afmeten met lepels, maatbekers of balans.
Welke meetmethode geeft de meest nauwkeurige hoeveelheid?
STEM-uitdaging:
Bouw een doseersysteem met balans en gewichtjes.
Veiligheid en sluitmechanismen
sloten, kindveilige doppen, sensoren
Onderzoek:
Welke dop of slot is het moeilijkst open te maken voor kinderen, maar makkelijk voor volwassenen?
STEM-uitdaging:
Bouw een mini-apothekersdoos met veilig sluitmechanisme.
Thema:
Wij zijn vogelspotters
Verrekijker, lenzen
licht, lenzen, vergroting, scherpstellen
Onderzoek:
Welke lenscombinatie geeft de grootste vergroting zonder wazig beeld?
STEM-uitdaging:
Bouw een eenvoudige verrekijker met lenzen of vergrootglazen.
Kleuren zien
licht, prisma, filter, spectrum, oog en waarneming
Onderzoek:
Welke kleuren zijn vogels beter te zien?
Test met gekleurde papiertjes, vogels op foto of speelgoed.
Onderzoek:
Gebruik lichtfilters of prisma om kleuren te splitsen en te bestuderen.
Voedselketen
energieoverdracht, ecosystemen, modellen
Onderzoek:
Wat gebeurt er als een soort verdwijnt?
Experimenteer met ketens van producent → consument → roofdier.
Geluid van vogels
frequentie, geluidsopname, akoestiek
Onderzoek:
Neem vogelgeluiden op en analyseer toonhoogte en ritme.
Welke vogelgeluiden zijn het makkelijkst te herkennen?
Beweging en aerodynamica
vleugelvorm, luchtweerstand, kracht en lift
Onderzoek:
Welke vleugelvorm vliegt het verste of meest stabiel
Experimenteer met vleugelbreedte, -hoek en gewicht.
STEM-uitdaging:
Maak papieren of kartonnen vogelmodellen.
Thema:
Wij zijn unieke journalisten
Geluidstechniek
opname, microfoon, akoestiek, versterking
Onderzoek:
Welke microfoon registreert het duidelijkst bij achtergrondgeluid?
Opnemen van interviews of verslaggeving met verschillende microfoons of smartphones.
STEM-uitdaging:
Bouw eenvoudig: een geluidsversterker van bekers en buis.
Beeldtechniek
camera, belichting, lens, hoek, stabiliteit
Onderzoek:
Filmen van een nieuwsitem of reportage met smartphone of camera.
Welke camerahoek en belichting geven het meest duidelijke beeld?
Experimenteer met statief, hand-held, daglicht vs kunstlicht.
Stopmotion/animatie
beeld per seconde, montage, licht en schaduw
Onderzoek:
Hoe beïnvloedt licht en camerahoogte de duidelijkheid van het verhaal?
STEM-uitdaging:
Maak een mini-stopmotion van een nieuwsverhaal of gebeurtenis.
Druktechniek
lettertypes, drukinkt, perswerking
Onderzoek:
Welke druktechniek geeft het meest leesbare resultaat?
STEM-uitdaging:
Druk een mini-nieuwsbrief met stempels of linoleumdruk.
Thema:
Wij zijn uitvinders
Meervoudig perspectief
technische tekeningen, voor-, boven- en zijaanzicht
Onderzoek:
Welke details zijn duidelijker in welk perspectief
Experimenteer met schaal, symmetrie en duidelijkheid van ontwerp.
STEM-uitdaging:
Laat leerlingen een eigen uitvinding bedenken en laat ze dit tekenen in drie perspectieven.
Prototypen bouwen
materialen, constructie, stevigheid
Onderzoek:
Bouw een miniatuurprototypen van hun uitvinding met karton, hout, klei, rietjes, elastiekjes.
Onderzoek: Welke materialen zorgen voor de meeste stevigheid of flexibiliteit?
Test stabiliteit, draagkracht of beweeglijkheid.
Probleemoplossing en ontwerpcyclus
testen, evalueren, verbeteren
Onderzoek:
Ontwerp, test, verbeter → herhaal ontwerpcyclus.
Onderzoek: Welke aanpassingen verbeteren stabiliteit, snelheid of efficiëntie van de uitvinding?
Leer: documenteren van testresultaten, tekenen van verbeteringen.
Creatieve materialen
recyclage, materiaalonderzoek, duurzaamheid
Onderzoek:
Ontwerp een uitvinding uit gerecycleerd materiaal.
Onderzoek: Welke materialen zijn sterk, licht en flexibel?
Experimenteer met combinaties van karton, plastic, stof en hout.
Thema:
We zijn Belgisch
Sax en muziek
geluid, trillingen, luchtdruk, toonhoogte
Link: Adolphe Sax, Belgische uitvinder van de saxofoon.
Onderzoek:
Experimenteer met mini-saxofoon of andere blaasinstrumenten.
Welke buislengte geeft de laagste of hoogste toon
Experimenteer met mondstuk, buisdiameter, kracht van blazen.
Thema:
We ontdekken onze buurt
Windmolens en energie
kinetische energie, aerodynamica, elektriciteit
Onderzoek:
Welke vorm van wieken vangt de meeste wind
Experimenteer met hoek van de wieken, lengte en materiaal.
Meet: snelheid van draaien, opgewekte energie (bv. LED laten branden).
STEM-uitdaging:
Bouw een mini-windmolen van papier, karton en propeller.
Gemeentelijke technische diensten
infrastructuur, transport, onderhoud
Onderzoek:
Welke machines of gereedschappen helpen bij onderhoud van straten, parken of riolering?
Experimenteer met mini-lift, transportband of kraan van karton.
Regels/afspraken
Energie besparen
elektriciteit, isolatie, licht, thermostaat
Onderzoek:
Simuleer “licht uit, deuren dicht” en meet energiebesparing.
Welke maatregelen besparen het meest?
Experimenteer met lampen, timers, tochtstrips en isolatie.
Verkeerslichten en veiligheid
schakelingen, LED, sensoren
Onderzoek:
Welke sensor of timer regelt verkeer het meest efficiënt
Experimenteer met afstand, tijdsduur, detectie van “voetgangers”.
Thema:
Regen, zon en bladeren: het bos in beweging
Zon en licht
lichtbron, schaduw, reflectie, fotosynthese
Onderzoek:
Experimenteer met lampen als zonlicht en observeer schaduwverplaatsing.
Onderzoek: Welke kant draaien planten het meest naar het licht?
STEM-uitdaging:
Bouw eenvoudig: een schaduwmeter of zonnewijzer.
Windrichting
windmeter, windroos, windhaan
Onderzoek:
Hoe verandert windrichting over de dag?
Experimenteer met obstakels of hoogteverschillen.
STEM-uitdaging:
Maak een mini-windhaan of windroos en meet windrichting.
Warmte en temperatuur
thermometers, warmtegeleiding, isolatie
Onderzoek:
Meet temperatuurverschillen in zon/schaduw of bij verschillende materialen.
Welke materialen warmen het snelst op of blijven het koelst?
Bouw mini-experimenten met folie, karton, water, zand.
Weerbericht / data verzamelen
meten, registreren, interpreteren
Onderzoek:
Welke weersomstandigheden komen het vaakst voor in de buurt?
Noteer data en maak grafieken → link met lokaal weerbericht.
STEM-uitdaging:
Maak een weerstation met thermometer, regenmeter, windwijzer.
Planten groeien naar licht toe
fototropisme, waarneming, experimenteren
Onderzoek:
In welke richting groeit de plant en hoe snel?
Experimenteer met verschillende lichtsterktes en kleuren filters.
Zet planten in een doos met een klein gaatje.
Thema:
Dieren en hun omgeving
Hoe horen dieren? (Vergelijking met de mens)
frequentie, trillingen, grafiekje van geluidsgolven.
Onderzoek:
Welke frequenties kunnen dieren horen in vergelijking met mensen?
Laat leerlingen verschillende tonen horen (20 Hz – 20 kHz) en aangeven wat ze nog kunnen horen.
Vergelijk met dieren (bijvoorbeeld honden, vleermuizen, dolfijnen) via audiovoorbeelden (lager/hoger).
Nabootsen van dierencommunicatie (geluidsgolven maken)
signaalanalyse, microfoons, golfvormen.
Onderzoek:
Gebruik een oscilloscoop-app-geluidsmeter om dierengeluiden te analyseren (toonhoogte, volume, ritme).
Laat leerlingen proberen zelf een geluid met vergelijkbare golfvorm te maken (met stem, ballon, muziektoestel).
Onderzoek: geleidt de leefomgeving geluid?
Geluidsgeleiding, materialen, trillingen.
Bomen, water, aarde en lucht geleiden elk anders.
Onderzoek:
Leg een oor op een tafel: tik aan de andere kant → goed door hout.
Gebruik een ballon om mee te “horen” → zoals vissen geluid waarnemen.
Test: geluid door water (twee stenen tikken onder water).
Vergelijk: hoe dieren dit gebruiken (olifanten via de grond; walvissen via water).
Richtmicrofoon bouwen (zoals vleermuizen luisteren)
Vleermuizen, uilen, roofdieren die gericht luisteren.
STEM-uitdaging:
Maak een simpele richtmicrofoon.
Trechter + buis + kleine microfoon + app-geluidsmeter → versterkt geluid uit één richting.
Oefening: zoeken welk geluid van welke richting komt.
Maak een ‘bos-soundscape’ (techniek + muziek + natuur)
Opnames, versterken, dempen, samplen.
STEM-uitdaging:
Leerlingen maken hun eigen dierenomgeving-geluidslandschap.
Materialen: Recorder/tablet, voorwerpen voor geluidseffecten (dozen, papier, flessen, elastiek, stenen).
Neem dierengeluiden op (of laat ze zelf creëren).
Bouw een ritmisch “ecosysteem-geluid” (regen, wind, vogelroep).
Geluids- of bewegingssensor voor dieren
STEM-uitdaging:
Bij een drempelwaarde laat de micro:bit een icoon of alarm zien om het dier af te schrikken.
Thema:
Beroepenreporters op tijdrijs!
Drukkerij & drukpers
Werkingsprincipe: hefboom duwt drukplaat op papier.
Vroeger: letters zetten → manueel, zwaar, ambacht.
Nu: digitale printers → elektronica, software, lasers.
Krachten & hefbomen
Drukverdeling
Materialen voor stempels/letters
Druktechnieken vergelijken: hoogdruk vs. laserprint
STEM-uitdaging:
Bouw je eigen mini-drukpers.
Gebruik hout, multiplex of sterke kartononderdelen.
Onderzoek:
Welke druktechniek geeft de scherpste afdruk?
Inkt kleuren
Vroeger: inktkleuren mengen met pigment + olie.
Nu: CMYK-systeem uitleggen (4 basiskleuren → alles drukken).
Onderzoek:
Meng verf tot je “drukinkt” nabootst en vergelijk met CMYK-printers.
Geld maken toen en nu
Vroeger: munt slaan met matrijs en hamer (druktechniek!).
Nu: geautomatiseerde persen, lasergravure, watermerken.
STEM-uitdaging:
Persoonlijke “munt” maken door in aluminiumfolie of zacht metaal te drukken met een matrijs.
Lasergravure op hout of karton (FabLab-optie).
Nepgeld herkennen — beveiligingstechnieken
Vroeger: stempels, handtekeningen, unieke patronen.
Nu: hologrammen, UV-inkt, microprint, veiligheidsdraad.
Onderzoek:
UV-licht → wat zie je?
Vergrootglas → microprint.
Hologram onderzoeken.
Watermerk zichtbaar maken met een lamp.
Tijd meten
Vroeger: waterklokken, zandlopers, kerkklokken (geluid!).
STEM-uitdaging:
Maak een mini-“klok” die geluid geeft wanneer water/zand op is (drupmechanisme).
Thema:
Wij zijn slim, gezond en veilig!
Remsysteem van een fiets
V-brakes, schijfremmen, terugtraprem.
Wrijving, remsystemen
Onderzoek:
Hoe werkt wrijving?
Langer remmen bij natte velg vs. droge velg?
Welke rem stopt het snelst?
Reflectie & licht
Fietsreflectoren: retroreflectie (driehoekjes spiegelen terug naar de bron).
Licht, reflectie, retroreflectie
Onderzoek:
Hoe werken fietslampjes? dynamo vs. batterij vs. led.
Onderzoek:
Onderzoek in een donkere gang: welke reflector zie je het best? Hoe maak ik mijn fiets het best zichtbaar in het donker?
Geluid & veiligheid
Bel → geluidsgolven → afstand waarop anderen het horen.
Geluidsgolven, volume
Onderzoek:
Welke bel klinkt het verst?
Evenwicht & zwaartepunt
Massaverdeling, traagheid, gyroscopisch effect.
Onderzoek:
Waarom valt een fiets niet om tijdens het rijden?
Energie en beweging
Trapas → ketting → tandwieloverbrenging.
Dynamo → elektrische energie → licht.
Overbrengingen, tandwielen
Onderzoek:
Hoe werkt een fietsketting?
EHBO - absorptie
Meet wateropname in ml.
STEM → materiaalonderzoek / eigenschappen vergelijken.
Onderzoek:
Welk materiaal absorbeert het best?
Wattenschijfje, keukenpapier, katoen, steriel kompres
EHBO-materiaal
Ijspack / cold pack – chemische én technische werking
Instant cold pack = ammoniumnitraat + waterzakje → endotherm proces
Warmte onttrekken aan lichaam
Pincetten, scharen:
Hefboomwerking van EHBO-schaar
Precisie van pincet: punten, druk
Onderzoek:
Hoe snel koelt een coldpack af?
Met digitale thermometer → temperatuur daling vs. tijd.
Onderzoek:
Welke schaar knipt het best door verband?
Vergelijk EHBO-schaar, keuken schaar, veiligheidsschaar → kracht meten.
Werking AED
Meet hartritme via elektroden
Analyse-algoritme beslist schok ja/nee
Condensator laadt op → levert korte, sterke elektrische puls
Uitlegbaar met een eenvoudig model (zonder echte stroom).
Onderzoek:
Hoe werkt een AED technisch?
Onderzoek:
Hoe geleidt het lichaam elektriciteit?
Test welke materialen geleiden (geluidssignaal via Makey Makey, micro:bit).
Handhygiëne
UV-licht & bacteriën zichtbaar maken.
Techniek: licht, reflectie, golflengtes
Onderzoek:
Welke wasmethode maakt je handen het properst?
Gebruik UV-lamp en fluorescerende lotion → handen wassen testen.
Vergelijk: alleen water, water + zeep, 20 sec techniek.
Schermtijd
Lichtsterkte, LED, vergelijking
Fel licht = vermoeide ogen, slaapverstoring.
Kleurtemperatuur, lichtgolven
Optica, oogbelasting
Juiste houding = minder hoofdpijn / nekklachten.
Onderzoek:
Hoe fel is het licht van mijn scherm?
Meet de helderheid van 3 schermen (tablet, GSM, laptop) in verduisterde ruimte. Gebruik luxmeter-app.
Onderzoek:
Bevat mijn scherm blauw licht?
Vergelijk normaal scherm vs. blauwlichtfilter.
Test 'nachtmodus', beoordeel comfort op schaal van 1–5.
Onderzoek:
Wat is de juiste kijkafstand tot een scherm?
Verschillende afstanden testen (20 cm – 40 cm – 60 cm)
Comfortscore geven, helderheid vergelijken.
Oortjes
Geluidsgolven, decibels
Gehoorbeschadiging door te luide oortjes.
Onderzoek:
Hoe hard staat het geluid van oortjes?
Zet muziek op 30–50–70–100% en meet met geluidsmeter-app
Bespreek veilige geluidsniveaus (<85 dB)
Thema:
Wij zijn goochelaars
Pepper’s Ghost
Reflectie en doorzichtigheid
Plexiplaat of transparant plastic, tablet of lichtbron
Effect: je ziet een “spookpop” in de kast die er niet echt is.
STEM-uitdaging:
Een spookbeeld maken.
Onderzoek:
Welke hoek van de plexiplaat geeft het beste spookbeeld?
Onzichtbare draadtjes (optische illusie)
Contrast & licht
Onderzoek:
Gebruik dunne visserslijn om objecten te laten zweven.
Met de juiste achtergrond (zwart fluweel) verdwijnen de draadjes optisch.
Onderzoek:
Welke kleur achtergrond maakt de draadjes het minst zichtbaar?
Schaduwtheater
Schaduwen die groter/kleiner worden
Lichtbron – afstand – schaduwvergroting
Poppenkast met sterke lamp achter doek.
Poppetjes lijken te groeien, verdwijnen, vervormen.
Onderzoek:
Hoe verandert de schaduw als ik het object dichter bij de lamp breng?
Stickslip-magie
Verborgen magneet
Magnetisme + kracht op afstand
Pop beweegt “magisch” doordat er onder de poppenkast iemand met een magneet schuift.
Onderzoek:
Welke materialen laten magnetische kracht door?
De zwevende bal
Bernoulli + lucht
In poppenshow: “bal wordt gedragen door magie”.
Onderzoek:
Houd een haardroger of blaasbuis → bal zweeft in luchtstroom.
Welke vorm bal blijft het best zweven?
De omgekeerde watertruc
Luchtdruk
Leg dit in verhaal: pop met “kracht” over water.
Onderzoek:
Glas water + stevig kaartje → omdraaien → water blijft zitten.
Welke materialen sluiten het best af: karton, plastic, rubber?