Thema
Inspiratiekaarten

Thema:
Middeleeuwen

IDW: nat.ver. 1. Eigenschappen van materie (lood, gekleurd glas)
IDW: nat.ver. 4. Licht (lichtdoorlatend, lichtkleuren)

STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een loodraam maken?

IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (Katrollen, hefbomen, ...)

STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een ophaalbrug maken?
Hoe kregen de ridders vroeger de zware ophaalbrug van hun kasteel omhoog? De leerlingen onderzoeken dit door zelf een mini-kasteel te bouwen in de zandbak en een echte ophaalbrug te ontwerpen met touw en katrollen. Zo ontdekken ze al doende hoe een katrol werkt en hoe techniek een slimme oplossing bood voor een middeleeuws probleem.

IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (Katrollen, hefbomen, ...)
IDW: nat.ver. 1. Eigenschappen van materie (materialen onderzoeken: steen, hout, klei en hun eigenschappen: gewicht, sterkte, duurzaamheid, ...)

STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf eenvoudige machines en hefboomwerkingen maken?

IDW: tij 1. Tijdsbegrippen (seconden, minuten, uren, ...)

STEM-uitdaging:
Hoe kun je zelf een eenvoudige zandloper of mechanische klok bouwen om de tijd te meten, en welke mechanismen zorgen ervoor dat dit nauwkeurig gebeurt?

Thema:
Het milieu: Groene/duurzame energie

IDW: nat.ver. 3. Energie (energiebronnen, energieomzetting, duurzame energie )
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, ...)

STEM-uitdaging:
Kunnen we zonne-energie omzetten in elektriciteit? Kunnen we een lamp maken die automatisch aan gaat bij duisternis?

Thema:
De mens: het zenuwstelsel

IDW: nat. 4. Het menselijk lichaam (zenuwen)
IDW: nat.ver. 7. Elektriciteit (de stroomkring)

STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een Dr. Bibber maken?

Thema:
Fietsen: veiligheid

IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (wrijving, hefbomen, ...)
IDW: nat.ver. 3. Energie (energieomzetting, ...)

Onderzoek:
Hoe werkt een fietsrem? Welke verschillende systemen bestaan er (remblokjes, remschijven, hydraulisch, terugtrap-systeem, ...)

IDW: nat.ver. 3. Energie (energieomzetting, ...)
IDW: nat.ver. 4. Licht (lichtbronnen, kleuren wit en rood, licht weerkaatsen, lichttoepassingen, ...)
IDW: nat.ver. 7. Elektriciteit  (elektriciteitsbronnen, stroomkring, ...)
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, ...)

IDW: nat.ver. 4. Licht (lichtbronnen, ...)
IDW: nat.ver. 7. Elektriciteit  (elektriciteitsbronnen, stroomkring, ...)
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, ...)

STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf richtingaanwijzers maken? 

DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, automatisering, robotica...)

STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een systeem maken dat er voor zorgt dat we voldoende afstand houden? (Ultrasone sensor, Micro:Bit, ...)

IDW: nat.ver. 5. Geluid (geluidsterkte, klankkleur, toonhoogte, ...)
IDW: nat.ver. 7. Elektriciteit (de stroomkring)
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, ...)

STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een fietsalarm maken?
Al dan niet met een Micro:Bit?

Thema:
Fietsen: verplaatsing & transport

IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (overbrengingen, tandwielen, riemen, kettingen, ...)

Onderzoek:
Waarom hebben we verschillende tandwielen in verschillende grootten? Hoe brengen we een fietswiel in beweging? ...)

Thema:
Reizen - Vliegen

IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (luchtdruk, zwaartekracht ...)

Onderzoek:
Waarom is de vorm van een vliegtuigvleugel zo belangrijk?

IDW: nat.ver. 1. Eigenschappen van materie (eigenschappen, massa, ...)
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (luchtdruk, zwaartekracht, versnellen/vertragen, ...)

STEM-uitdaging:
Ei-drop: Kunnen we iets maken waarmee we een ei (of een breekbaar voorwerp/pop) van het 4de-verdiep naar beneden kunnen laten vallen zonder dat het breekt?

IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (luchtdruk, versnellen/vertragen, stuwkracht, kracht richting en grootte, ...)

Onderzoek:
Opgeblazen ballon met rietje aan touw, voortstuwing aantonen. Afstanden meten en model optimaliseren door het ontwerp aan te passen.

IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (luchtweerstand, zwaartepunt, ...)

STEM-uitdaging:
Papieren vliegtuig optimalisatie. Kunnen we zelf een vliegtuigje maken van papier? Experimenteren met gewichten en/of vleugelaanpassingen.

Thema:
De haven

IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (communicerende vaten, waterdruk, ...)

IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (kracht toepassingen, grootte en richting, overbrengingen dmv, katrollen, hefbomen, sterke vormen, tillen van ladingen, ...)

IDW: nat.ver. 1. Eigenschappen van materie (eigenschappen, dichtheid en massa, soortelijk gewicht, ...)
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (drijven en zinken, opwaartse waterdruk, stabiliteit, massa/volume verhouding, ...)

IDW: nat.ver. 7. Elektriciteit (de stroomkring)
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, lichtsensoren, ...)

STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf met LED's en een Micro:Bit een schakeling maken die bepaalde lichtpatronen maakt voor verschillende havenscenario's?

Thema:
Mijn lichaam

IDW: nat. 4. Het menselijk lichaam (waarnemingen via zintuigen, ...)
IDW: nat.ver. 6. Geluid (trillingen, membraam, resonantie, geluidsterkte, toonhoogte, klankleur, voortplanting geluid, gehoorschade, ...)

IDW: nat. 4. Het menselijk lichaam (spieren, skelet, anatomie...)
IDW: nat.ver. 2. Kracht en beweging (hefboom, touwoverbrengingen, scharnier, ...)

IDW: nat. 4. Het menselijk lichaam (spieren, skelet, anatomie...)
DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, ...)
GEZ: Motorische competenties (grote motoriek, ...)
GEZ: Gezonde en veilige levensstijl (gezondheidsbevorderend gedrag, ...)

STEM-uitdaging:
Kunnen we zelf een stappenteller maken met een Micro:Bit?

Thema:
Wereldoorlog I

IDW F3 nat.ver. 6 B.8 Van een sterk geluid weten dat het gehoorschade kan veroorzaken. 

Onderzoek:
Hoe kunnen we onze oren beschermen voor harde geluiden, zoals explosies?

DW F3 nat.ver. 7 B.7 Eenvoudige stroomkring, materialen die geleiden of isoleren. 

IDW F3 nat.ver. 4 B.5 Natuurlijke of artificiële lichtbronnen.

IDW F3 nat.ver. 7 B.7 Eenvoudige stroomkring, materialen die geleiden of isoleren. 

IDW F2 nat.ver. 6 Geluidsbronnen 

DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, ...)

IDW F4-3 nat. 4 B. 20-19-13 Het menselijk lichaam: Spieren - skelet - ledematen

IDW F4 nat.ver. 1 B.16-15-14 Eigenschappen van materialen en de toepassing ervan.

IDW F2-4 nat.ver. 2 B.4-17 Bewegings- en overbrengingsprincipes. Krachten vergroten, verkleinen of van richting veranderen, een beweging versnellen of vertragen.

Thema:
De kracht van de aarde

IDW F4 nat.ver. 1 B.19 Illustreren dat een stof van toestand kan veranderen. 

IDW F4 nat.ver. 2 B.18 De invloed van de opwaartse druk van vloeistoffen op vorm en massa toelichten.

IDW F3 rui.3 B.12 De gevolgen van vulkaanuitbarstingen illustreren.

Onderzoek:
Maak een eenvoudige modelvulkaan (bicarbonaat/azijn) en onderzoek: hoe beïnvloeden vorm en opening de kracht van de uitbarsting?

Onderzoek:
Test hoe druk in een afgesloten systeem werkt: fles + ballon → hoe ontstaat druk?

IDW F4 nat.ver. 2 B.20 Principes van kracht en beweging in alledaagse toepassingssituaties met eigen woorden verklaren.

IDW F3 rui.3 B.12 De gevolgen van aardbevingen illustreren.

Onderzoek:
Bouw een triltafel (simpele versie met elastiekjes) en test welke constructies het best blijven staan.

Onderzoek:
Onderzoek hoe je een gebouw aardbevingsbestendig maakt (brede basis, driehoeken, versteviging). Hoe kun je een huis beschermen tegen aardbevingen?

Onderzoek:
Vergelijk materialen op hun weerstand tegen trilling.

IDW F4 nat.ver. 2 B.20 Principes van kracht en beweging in alledaagse toepassingssituaties met eigen woorden verklaren.

IDW F4-3 nat.ver. 2 B.14-13-12-11 Zwaartekracht verklaren als de kracht die er voor zorgt dat alle voorwerpen naar de aarde worden toegetrokken.

Onderzoek:
Valt een zwaar voorwerp sneller dan een licht voorwerp?

Onderzoek:
Heeft de vorm van een voorwerp invloed op hoe snel het valt? Welke parachute vertraagt een val het best? Hoe speelt de luchtweerstand een rol? Wat gebeurt er als we de luchtweerstand zo klein mogelijk maken?

Onderzoek:
Hoe beïnvloedt de helling van een schuine baan de snelheid van een rollend object?

Onderzoek:
Hoe beïnvloedt het zwaartepunt de stabiliteit van een constructie? Maak een hoge toren, verschuif of verlaag het zwaartepunt door klei te verplaatsen.

IDW F2-4 nat.ver. 2 B.4-17 Bewegings- en overbrengingsprincipes. Krachten vergroten, verkleinen of van richting veranderen, een beweging versnellen of vertragen.

IDW F4 nat.ver. 3 B.8 Omzettingsvormen

IDW F3 nat.ver. 3 B.6 Duurzame energiebronnen. 

IDW F4 rui. 7 B.1 De aarde, maan, zon en sterren passend benoemen.

IDW F4 rui. 7 B.8 Van de aarde weten dat deze in ongeveer één jaar om de zon draait.

Thema:
Van kaart tot kieshokje

IDW F3 maa. 3 B.2 Met eigen woorden de principes van democratie uitleggen.

IDW F3 maa. 3 B.3 Met voorbeelden beschrijven hoe een groep tot democratische beslissingen kan komen.

IDW F4 maa. 3 B.9 Op een eenvoudige wijze uitleggen dat verkiezingen een basiselement zijn van het democratisch functioneren van onze instellingen.

DIG-GEL: 2. Computationeel denken (programmeren, sensoren, knoppen, schakelaars, ...)

Thema:
Wij worden digiwijs

DIG F3 dig.3 B.9 Inzien dat digitale media niet mogen gebruikt worden om anderen lastig te vallen of te pesten en passen dit toe.

DIG F3 dig.3 B.10 De invloed van digitale media herkennen op je eigen mening en de mening van anderen.

DIG F3 dig.3 B.17 Begrijpen dat er regels bestaan over het plaatsen en delen van media en deze regels toepassen.

Thema:
Ik ben onderzoeker

LEE F4-1 lee.7 B.1 tem 19 Onderzoek opzetten

IDW nat.ver. 1 Eigenschappen van materie

IDW nat.ver. 2 Kracht en beweging

IDW nat.ver. 3 Energie en energieomzetting

IDW nat.ver. 4 Licht

IDW nat.ver. 5 Warmte en temperatuur

IDW nat.ver. 6 Geluid

IDW nat.ver. 7 Elektriciteit en magnetisme

Onderzoek:
Hier zijn heel wat mogelijkheden!

Thema:
Wij hebben een natuurlijk instinct

WIS F4-1 met.8 Snelheid
WIS F4-1 get.9 Tabellen en grafieken

Onderzoek:
Laat leerlingen een valtest uitvoeren met een liniaal: één persoon laat liniaal vallen, ander grijpt zo snel mogelijk.
Welke factoren beïnvloeden grijpsnelheid? (afstand, dominante hand, concentratie)

Onderzoek:
Hoe snel kan een fietser stoppen bij onverwachte obstakels?

Thema:
Mens en maatschappij

Onderzoek:
Hoe vervoer je goederen in een stad efficiënt?
Technische systemen: voertuigen, hef- en takelsystemen, bewegingsmechanica, transportketens

STEM-uitdaging:
Bouw een miniatuur transportketen (autootjes, touwtrekken, katrollen). Welke route of welk systeem is het snelst? Meet: tijd, gewicht, aantal stops.

Onderzoek:
Hoe voorkom je overstromingen in een stad?
Technische systemen: dijken, sluizen, pompinstallaties, regenwaterafvoer

STEM-uitdaging:
Mini-model stad bouwen met water, dijken en sluizen van klei/karton. Meet: welk type dijk of dam houdt het meeste water tegen?

Onderzoek:
Hoe kan je een school of woning beveiligen?
Technische systemen: sloten, alarmsystemen, sensoren, codering

STEM-uitdaging:
Mini-alarm bouwen met batterij en buzzer of micro:bit

Onderzoek:
Welke irrigatiemethode levert het meeste water bij de planten?
Technische systemen: irrigatie, hef- en transportsystemen, machines

STEM-uitdaging:
Simuleer irrigatie van een veldje met waterleidingen, pomp of hellingen.
Bouw eenvoudig transportsysteem voor groenten / graan.

Thema:
Wij zijn avonturiers

IDW F3 rui.1 B.24 Bij een oriëntatie in de werkelijkheid de windstreken (hoofd- en tussenrichtingen) bepalen aan de hand van een kompas.

IDW F3 rui.5 B.22 De windstreken op een kompas aflezen.

DW F3 rui.5 B.25 Met behulp van een kompas of aan de hand van de zonnestand een kaart juist richten.

IDW F3 nat.ver.7 B.8 De principes van het verschijnsel magnetisme onderzoeken: de polen van een magneet, aantrekken en afstoten.

Onderzoek:
Welke richting wijst de naald precies, en wat beïnvloedt dit? Experimenteer met obstakels: ijzer, elektronische apparaten → beïnvloeden deze de werking?
Technische systemen: magnetisch kompas, richtinstrumenten, kaarten, coördinaten

STEM-uitdaging:
Bouw een eenvoudig kompas met naald, magneet en kurk.

IDW F3 rui.5 B.12 Informatie op kaarten lezen, selecteren en interpreteren.

IDW F3 rui.5 B.17 Kennismaken met verschillende kaarten, atlassen en geografische informatiesystemen.

IDW F4 rui.5 B.27 Een atlas en enkele soorten kaarten raadplegen en hanteren, gebruik makend van de legende, windrichting en schaal.

WIS F4 met.6 B.13 Vanuit een model, kaart of plattegrond de werkelijke afstand, lengte of grootte berekenen bij een gegeven lijnschaal, verhouding, metrieke schaal of breukschaal.

Onderzoek:
Welke route is het kortst of veiligst?
Experimenteer met schaal en afstand: gebruik liniaal, gradenboog, meetlint.
Technische systemen: schalen, afstand meten, coördinaten, kaartprojecties

STEM-uitdaging:
Maak een eenvoudige kaart van een fantasie-eiland of Nova Zembla.

IDW F1 nat.ver.2 B.1 Door middel van activiteiten krachten zoals duwen en trekken, drijven en zinken ontdekken.

IDW F3 nat.ver.2 B.6 De effecten van de opwaartse druk van water waarnemen en onderzoeken.

Onderzoek:
Welke vorm drijft het beste? Welke stabiliteit bij gewicht of golven?
Test: drijfvermogen, kantelen, snelheid op water.
Technische systemen: drijfvermogen, stabiliteit, gewichtverdeling, hydrodynamica

STEM-uitdaging:
Bouw mini-schepen of vlotten van hout, kurk, aluminiumfolie.

Onderzoek:
Hoe beïnvloedt zeilvorm of grootte de snelheid?
Experimenteer met windrichting: waaiers of föhn als “wind”.

STEM-uitdaging:
Bouw een mini-zeilschip van karton/papier en test op bak met water of grote emmer.

Thema:
Wij zijn hulpverleners

geluidssterkte, frequentie, pieptonen

Onderzoek:
Vergelijk verschillende sirenes: ambulance, brandweer, politie.
Welke sirene klinkt het hardst bij 5 meter afstand?

STEM-uitdaging:
Bouw een mini-sirene met batterij en buzzer of Micro:Bit.

Meet: toonhoogte en volume, en bekijk welk geluid het meest waarschuwt.

geluidssterkte, frequentie, pieptonen

Onderzoek:
Welke alarmen bestaan er bij inbraaksystemen?

STEM-uitdaging:
Bouw zelf een inbraakalarmsysteem.

geluidstrilling, overdracht van geluid

Onderzoek:
Welke buislengte of materiaal geleidt geluid het best?Luister naar hartslagen van klasgenoten of modellen.

STEM-uitdaging:
Bouw een eenvoudige stethoscoop met bijvoorbeeld bekers en buis.

meten, wegen, afmeten, nauwkeurigheid

Onderzoek:
Laat leerlingen “medicatie” (bijv. kleurkorreltjes, water of rijst) afmeten met lepels, maatbekers of balans.
Welke meetmethode geeft de meest nauwkeurige hoeveelheid?

STEM-uitdaging:
Bouw een doseersysteem met balans en gewichtjes.

sloten, kindveilige doppen, sensoren

Onderzoek:
Welke dop of slot is het moeilijkst open te maken voor kinderen, maar makkelijk voor volwassenen?

STEM-uitdaging:
Bouw een mini-apothekersdoos met veilig sluitmechanisme.

Thema:
Wij zijn vogelspotters

licht, lenzen, vergroting, scherpstellen

Onderzoek:
Welke lenscombinatie geeft de grootste vergroting zonder wazig beeld?

STEM-uitdaging:
Bouw een eenvoudige verrekijker met lenzen of vergrootglazen.

licht, prisma, filter, spectrum, oog en waarneming

Onderzoek:
Welke kleuren zijn vogels beter te zien?
Test met gekleurde papiertjes, vogels op foto of speelgoed.

Onderzoek:
Gebruik lichtfilters of prisma om kleuren te splitsen en te bestuderen.

energieoverdracht, ecosystemen, modellen

Onderzoek:
Wat gebeurt er als een soort verdwijnt?
Experimenteer met ketens van producent → consument → roofdier.

frequentie, geluidsopname, akoestiek

Onderzoek:
Neem vogelgeluiden op en analyseer toonhoogte en ritme.
Welke vogelgeluiden zijn het makkelijkst te herkennen?

vleugelvorm, luchtweerstand, kracht en lift

Onderzoek:
Welke vleugelvorm vliegt het verste of meest stabiel
Experimenteer met vleugelbreedte, -hoek en gewicht.

STEM-uitdaging:
Maak papieren of kartonnen vogelmodellen.

Thema:
Wij zijn unieke journalisten

opname, microfoon, akoestiek, versterking

Onderzoek:
Welke microfoon registreert het duidelijkst bij achtergrondgeluid?
Opnemen van interviews of verslaggeving met verschillende microfoons of smartphones.

STEM-uitdaging:
Bouw eenvoudig: een geluidsversterker van bekers en buis.

camera, belichting, lens, hoek, stabiliteit

Onderzoek:
Filmen van een nieuwsitem of reportage met smartphone of camera.
Welke camerahoek en belichting geven het meest duidelijke beeld?
Experimenteer met statief, hand-held, daglicht vs kunstlicht.

beeld per seconde, montage, licht en schaduw

Onderzoek:
Hoe beïnvloedt licht en camerahoogte de duidelijkheid van het verhaal?

STEM-uitdaging:
Maak een mini-stopmotion van een nieuwsverhaal of gebeurtenis.

lettertypes, drukinkt, perswerking

Onderzoek:
Welke druktechniek geeft het meest leesbare resultaat?

STEM-uitdaging:
Druk een mini-nieuwsbrief met stempels of linoleumdruk.

Thema:
Wij zijn uitvinders

technische tekeningen, voor-, boven- en zijaanzicht

Onderzoek:
Welke details zijn duidelijker in welk perspectief
Experimenteer met schaal, symmetrie en duidelijkheid van ontwerp.

STEM-uitdaging:
Laat leerlingen een eigen uitvinding bedenken en laat ze dit tekenen in drie perspectieven.

materialen, constructie, stevigheid

Onderzoek:
Bouw een miniatuurprototypen van hun uitvinding met karton, hout, klei, rietjes, elastiekjes.
Onderzoek: Welke materialen zorgen voor de meeste stevigheid of flexibiliteit?
Test stabiliteit, draagkracht of beweeglijkheid.

testen, evalueren, verbeteren

Onderzoek:
Ontwerp, test, verbeter → herhaal ontwerpcyclus.
Onderzoek: Welke aanpassingen verbeteren stabiliteit, snelheid of efficiëntie van de uitvinding?
Leer: documenteren van testresultaten, tekenen van verbeteringen.

recyclage, materiaalonderzoek, duurzaamheid

Onderzoek:
Ontwerp een uitvinding uit gerecycleerd materiaal.
Onderzoek: Welke materialen zijn sterk, licht en flexibel?
Experimenteer met combinaties van karton, plastic, stof en hout.

Thema:
We zijn Belgisch

geluid, trillingen, luchtdruk, toonhoogte
Link: Adolphe Sax, Belgische uitvinder van de saxofoon.

Onderzoek:
Experimenteer met mini-saxofoon of andere blaasinstrumenten.
Welke buislengte geeft de laagste of hoogste toon
Experimenteer met mondstuk, buisdiameter, kracht van blazen.

Thema:
We ontdekken onze buurt

kinetische energie, aerodynamica, elektriciteit

Onderzoek:
Welke vorm van wieken vangt de meeste wind
Experimenteer met hoek van de wieken, lengte en materiaal.
Meet: snelheid van draaien, opgewekte energie (bv. LED laten branden).

STEM-uitdaging:
Bouw een mini-windmolen van papier, karton en propeller.

infrastructuur, transport, onderhoud

Onderzoek:
Welke machines of gereedschappen helpen bij onderhoud van straten, parken of riolering?
Experimenteer met mini-lift, transportband of kraan van karton.

elektriciteit, isolatie, licht, thermostaat

Onderzoek:
Simuleer “licht uit, deuren dicht” en meet energiebesparing.
Welke maatregelen besparen het meest?
Experimenteer met lampen, timers, tochtstrips en isolatie.

schakelingen, LED, sensoren

Onderzoek:
Welke sensor of timer regelt verkeer het meest efficiënt
Experimenteer met afstand, tijdsduur, detectie van “voetgangers”.

Thema:
Regen, zon en bladeren: het bos in beweging

lichtbron, schaduw, reflectie, fotosynthese

Onderzoek:
Experimenteer met lampen als zonlicht en observeer schaduwverplaatsing.
Onderzoek: Welke kant draaien planten het meest naar het licht?

STEM-uitdaging:
Bouw eenvoudig: een schaduwmeter of zonnewijzer.

windmeter, windroos, windhaan

Onderzoek:
Hoe verandert windrichting over de dag?
Experimenteer met obstakels of hoogteverschillen.

STEM-uitdaging:
Maak een mini-windhaan of windroos en meet windrichting.

thermometers, warmtegeleiding, isolatie

Onderzoek:
Meet temperatuurverschillen in zon/schaduw of bij verschillende materialen.
Welke materialen warmen het snelst op of blijven het koelst?
Bouw mini-experimenten met folie, karton, water, zand.

meten, registreren, interpreteren

Onderzoek:
Welke weersomstandigheden komen het vaakst voor in de buurt?
Noteer data en maak grafieken → link met lokaal weerbericht.

STEM-uitdaging:
Maak een weerstation met thermometer, regenmeter, windwijzer.

fototropisme, waarneming, experimenteren

Onderzoek:
In welke richting groeit de plant en hoe snel?
Experimenteer met verschillende lichtsterktes en kleuren filters.

Zet planten in een doos met een klein gaatje.

Thema:
Dieren en hun omgeving

frequentie, trillingen, grafiekje van geluidsgolven.

Onderzoek:
Welke frequenties kunnen dieren horen in vergelijking met mensen?
Laat leerlingen verschillende tonen horen (20 Hz – 20 kHz) en aangeven wat ze nog kunnen horen.
Vergelijk met dieren (bijvoorbeeld honden, vleermuizen, dolfijnen) via audiovoorbeelden (lager/hoger).

signaalanalyse, microfoons, golfvormen.

Onderzoek:
Gebruik een oscilloscoop-app-geluidsmeter om dierengeluiden te analyseren (toonhoogte, volume, ritme).
Laat leerlingen proberen zelf een geluid met vergelijkbare golfvorm te maken (met stem, ballon, muziektoestel).

Geluidsgeleiding, materialen, trillingen.

Bomen, water, aarde en lucht geleiden elk anders.

Onderzoek:
Leg een oor op een tafel: tik aan de andere kant → goed door hout.

Gebruik een ballon om mee te “horen” → zoals vissen geluid waarnemen.

Test: geluid door water (twee stenen tikken onder water).

Vergelijk: hoe dieren dit gebruiken (olifanten via de grond; walvissen via water).

Vleermuizen, uilen, roofdieren die gericht luisteren.

STEM-uitdaging:
Maak een simpele richtmicrofoon.
Trechter + buis + kleine microfoon + app-geluidsmeter → versterkt geluid uit één richting.

Oefening: zoeken welk geluid van welke richting komt.

Opnames, versterken, dempen, samplen.

STEM-uitdaging:
Leerlingen maken hun eigen dierenomgeving-geluidslandschap.
Materialen: Recorder/tablet, voorwerpen voor geluidseffecten (dozen, papier, flessen, elastiek, stenen).

Neem dierengeluiden op (of laat ze zelf creëren).

Bouw een ritmisch “ecosysteem-geluid” (regen, wind, vogelroep).

STEM-uitdaging:
Bij een drempelwaarde laat de micro:bit een icoon of alarm zien om het dier af te schrikken.

Thema:
Beroepenreporters op tijdrijs!

Werkingsprincipe: hefboom duwt drukplaat op papier.
Vroeger: letters zetten → manueel, zwaar, ambacht.
Nu: digitale printers → elektronica, software, lasers.

Krachten & hefbomen
Drukverdeling
Materialen voor stempels/letters
Druktechnieken vergelijken: hoogdruk vs. laserprint

STEM-uitdaging:
Bouw je eigen mini-drukpers.
Gebruik hout, multiplex of sterke kartononderdelen.

Onderzoek:
Welke druktechniek geeft de scherpste afdruk?

Vroeger: inktkleuren mengen met pigment + olie.
Nu: CMYK-systeem uitleggen (4 basiskleuren → alles drukken).

Onderzoek:
Meng verf tot je “drukinkt” nabootst en vergelijk met CMYK-printers.

Vroeger: munt slaan met matrijs en hamer (druktechniek!).
Nu: geautomatiseerde persen, lasergravure, watermerken.

STEM-uitdaging:
Persoonlijke “munt” maken door in aluminiumfolie of zacht metaal te drukken met een matrijs.

Lasergravure op hout of karton (FabLab-optie).

Vroeger: stempels, handtekeningen, unieke patronen.
Nu: hologrammen, UV-inkt, microprint, veiligheidsdraad.

Onderzoek:
UV-licht → wat zie je?
Vergrootglas → microprint.
Hologram onderzoeken.
Watermerk zichtbaar maken met een lamp.

Vroeger: waterklokken, zandlopers, kerkklokken (geluid!).

STEM-uitdaging:
Maak een mini-“klok” die geluid geeft wanneer water/zand op is (drupmechanisme).

Thema:
Wij zijn slim, gezond en veilig!

V-brakes, schijfremmen, terugtraprem.
Wrijving, remsystemen

Onderzoek:
Hoe werkt wrijving?
Langer remmen bij natte velg vs. droge velg?
Welke rem stopt het snelst?

Fietsreflectoren: retroreflectie (driehoekjes spiegelen terug naar de bron).

Licht, reflectie, retroreflectie

Onderzoek:
Hoe werken fietslampjes? dynamo vs. batterij vs. led.

Onderzoek:
Onderzoek in een donkere gang: welke reflector zie je het best? Hoe maak ik mijn fiets het best zichtbaar in het donker?

Bel → geluidsgolven → afstand waarop anderen het horen.

Geluidsgolven, volume

Onderzoek:
Welke bel klinkt het verst?

Massaverdeling, traagheid, gyroscopisch effect.

Onderzoek:
Waarom valt een fiets niet om tijdens het rijden?

Trapas → ketting → tandwieloverbrenging.
Dynamo → elektrische energie → licht.

Overbrengingen, tandwielen

Onderzoek:
Hoe werkt een fietsketting?

Meet wateropname in ml.

STEM → materiaalonderzoek / eigenschappen vergelijken.

Onderzoek:
Welk materiaal absorbeert het best?

Wattenschijfje, keukenpapier, katoen, steriel kompres

Ijspack / cold pack – chemische én technische werking
Instant cold pack = ammoniumnitraat + waterzakje → endotherm proces
Warmte onttrekken aan lichaam

Pincetten, scharen:
Hefboomwerking van EHBO-schaar
Precisie van pincet: punten, druk

Onderzoek:
Hoe snel koelt een coldpack af?
Met digitale thermometer → temperatuur daling vs. tijd.

Onderzoek:
Welke schaar knipt het best door verband?

Vergelijk EHBO-schaar, keuken schaar, veiligheidsschaar → kracht meten.

Meet hartritme via elektroden
Analyse-algoritme beslist schok ja/nee
Condensator laadt op → levert korte, sterke elektrische puls
Uitlegbaar met een eenvoudig model (zonder echte stroom).

Onderzoek:
Hoe werkt een AED technisch?

Onderzoek:
Hoe geleidt het lichaam elektriciteit?
Test welke materialen geleiden (geluidssignaal via Makey Makey, micro:bit).

UV-licht & bacteriën zichtbaar maken.

Techniek: licht, reflectie, golflengtes

Onderzoek:
Welke wasmethode maakt je handen het properst?

Gebruik UV-lamp en fluorescerende lotion → handen wassen testen.

Vergelijk: alleen water, water + zeep, 20 sec techniek.

Lichtsterkte, LED, vergelijking
Fel licht = vermoeide ogen, slaapverstoring.

Kleurtemperatuur, lichtgolven

Optica, oogbelasting
Juiste houding = minder hoofdpijn / nekklachten.

Onderzoek:
Hoe fel is het licht van mijn scherm?
Meet de helderheid van 3 schermen (tablet, GSM, laptop) in verduisterde ruimte. Gebruik luxmeter-app.

Onderzoek:
Bevat mijn scherm blauw licht?
Vergelijk normaal scherm vs. blauwlichtfilter.
Test 'nachtmodus', beoordeel comfort op schaal van 1–5.

Onderzoek:
Wat is de juiste kijkafstand tot een scherm?
Verschillende afstanden testen (20 cm – 40 cm – 60 cm)
Comfortscore geven, helderheid vergelijken.

Geluidsgolven, decibels

Gehoorbeschadiging door te luide oortjes.

Onderzoek:
Hoe hard staat het geluid van oortjes?

Zet muziek op 30–50–70–100% en meet met geluidsmeter-app

Bespreek veilige geluidsniveaus (<85 dB)

Thema:
Wij zijn goochelaars

Reflectie en doorzichtigheid

Plexiplaat of transparant plastic, tablet of lichtbron

Effect: je ziet een “spookpop” in de kast die er niet echt is.

STEM-uitdaging:
Een spookbeeld maken.

Onderzoek:
Welke hoek van de plexiplaat geeft het beste spookbeeld?

Contrast & licht

Onderzoek:
Gebruik dunne visserslijn om objecten te laten zweven.

Met de juiste achtergrond (zwart fluweel) verdwijnen de draadjes optisch.

Onderzoek:
Welke kleur achtergrond maakt de draadjes het minst zichtbaar?

Schaduwen die groter/kleiner worden

Lichtbron – afstand – schaduwvergroting
Poppenkast met sterke lamp achter doek.
Poppetjes lijken te groeien, verdwijnen, vervormen.

Onderzoek:
Hoe verandert de schaduw als ik het object dichter bij de lamp breng?

Verborgen magneet

Magnetisme + kracht op afstand

Pop beweegt “magisch” doordat er onder de poppenkast iemand met een magneet schuift.

Onderzoek:
Welke materialen laten magnetische kracht door?

Bernoulli + lucht

In poppenshow: “bal wordt gedragen door magie”.

Onderzoek:
Houd een haardroger of blaasbuis → bal zweeft in luchtstroom.
Welke vorm bal blijft het best zweven?

Luchtdruk

Leg dit in verhaal: pop met “kracht” over water.

Onderzoek:
Glas water + stevig kaartje → omdraaien → water blijft zitten.

Welke materialen sluiten het best af: karton, plastic, rubber?