06.09. LEERPLANDOEL(EN) OVSG LEERLOKAAL
IDW F3 nat.ver. 6 B.8 Van een sterk geluid weten dat het gehoorschade kan veroorzaken.
06.09. MINIMUMDOELEN
[6] 3.5.5 De leerlingen kennen geluid: relatie tussen geluidsterkte en afstand tot de geluidsbron.
06.09. KENNIS - WAAR GAAT HET OVER
Wat is gehoorschade?
Gehoorschade betekent dat je oren niet meer zo goed werken als vroeger, doordat ze beschadigd zijn door te veel of te luid geluid.
Soms merk je het meteen (bv. een piep na een concert), soms pas later (je hoort minder goed). Gehoorschade is vaak onherstelbaar: wat stuk is aan je oren, blijft stuk.
Wat moeten we weten over gehoorschade?
Je oren kunnen stukgaan door te luid geluid
Geluid is trilling → te veel trilling beschadigt de haartjes in je oor.
Die haartjes sturen signalen naar je hersenen. Als ze kapot zijn, hoor je minder of vervormd.
Als je vaak wordt blootgesteld aan geluid boven 85 decibel, loop je kans op schade.
Wat zijn mogelijke oorzaken van gehoorschade bij kinderen?
Luide muziek via koptelefoon of oortjes (vooral als je ze lang gebruikt).
Concerten, fuiven, sportwedstrijden, vuurwerk…
Speelgoed of knallen (bv. speelgoedpistolen) vlak bij het oor.
In de buurt zijn van machines zonder bescherming (bv. grasmaaier, drilboor).
Hard schreeuwen in of vlak bij een oor.
Hoe kunnen we gehoorschade voorkomen?
Volume beheersen
Zet het geluid niet te luid (max. 60–70% van het volume).
Gebruik een geluidsbegrenzer op tablets, laptops of telefoons.
Vraag kinderen: “Kan iemand anders jouw muziek horen?” → Dan is het te luid.
Niet te lang luisteren
Neem regelmatig pauze bij het luisteren via koptelefoon of in lawaaierige omgevingen.
Vuistregel: na 1 uur luisteren = 10 minuten stilte.
Koptelefoon boven oortjes
Over-ear koptelefoons sluiten beter af → je hoeft het volume niet zo hoog te zetten.
Oortjes worden dieper in het oor geplaatst → groter risico.
Oordoppen gebruiken
Bij concerten of luide activiteiten kunnen speciale muziek-oordoppen helpen.
Sommige zijn op kindermaat gemaakt en dempen zonder alles dof te maken.
Afstand houden
Sta niet vlak naast luidsprekers of machines.
Loop weg van lawaai als je merkt dat het pijn doet of ongemakkelijk aanvoelt.
Signalen van mogelijke gehoorschade
Piep in je oor na luide muziek (tinnitus).
Moeite om gesprekken te volgen in een drukke ruimte.
Geluiden klinken vervormd of doffer dan normaal.
Klachten van hoofdpijn of overgevoeligheid voor geluid.
06.09. SUGGESTIES ACTIVITEITEN
06.09.01 Hoe luid is te luid? – meten met een geluidsmeter
Laat leerlingen op verschillende plaatsen op school het geluid meten met een decibelmeter-app (bv. in de klas, op de speelplaats, in de gang, bij een stofzuiger…). Ze vergelijken de waarden met een veiligheidsgrens van 85 dB en bespreken: Wat is veilig? Wat is te luid? Zo leren ze dat geluid meetbaar is en dat gehoorschade vanaf een bepaalde grens mogelijk is.
06.09.02 Oortjes versus koptelefoon, wat hoor jij?
Laat leerlingen in duo’s luisteren naar hetzelfde muziekfragment, eerst via oortjes en dan via een over-ear koptelefoon. Ze mogen het volume zelf instellen, maar de partner kijkt mee op het toestel. Nadien vergelijken ze hun ervaringen: Welke vond je aangenamer? Was het nodig om het luid te zetten? Zo leren ze kritisch nadenken over luistergewoonten en geluidsbronnen dichtbij het oor.
06.09.03 De piep-test – simulatie van gehoorschade
Speel (voorzichtig!) een korte audiofragment af met een constante pieptoon, vergelijkbaar met tinnitus. Vraag: Hoe zou het zijn om dit voortdurend te horen? Zou je je kunnen concentreren? Slapen? Dit zorgt voor een sterke emotionele bewustwording van wat gehoorschade betekent.
06.09. MOGELIJKE LINKEN
Digitale geletterdheid – computationeel denken
Activiteit: Gebruik een app of geluidsmeter (zoals Decibel X of Phyphox) om geluidssterktes te meten in en rond de school: speelplaats, refter, klas, straat.
Koppeling: Leerlingen leren gegevens verzamelen, analyseren en vergelijken; ze denken computationeel: wanneer wordt geluid te sterk?
Eventueel kunnen ze ook grafieken genereren of simuleren hoe lang ze veilig naar muziek kunnen luisteren via een online tool.
Gezondheid – Motorische competenties
Activiteit: Bewegingsspel met geluid: beweeg traag bij zachte muziek en snel bij harde, om te ervaren wat geluidssterkte met je lichaam doet.
Koppeling: Bewustwording van de invloed van geluid op motoriek, concentratie en evenwicht.
Gezonde en veilige levensstijl
Activiteit: Onderzoek situaties waarin geluid gehoorschade veroorzaakt (concerten, oortjes, werken met lawaai, verkeer). Leerlingen ontwerpen “geluidsveilige tips” of een campagnepostertje (“Bescherm je oren!”).
Koppeling: Gezonde keuzes leren maken rond veilig luisteren, gehoorbescherming, rustmomenten.
Mentaal welbevinden
Activiteit: Bespreek hoe geluid invloed heeft op gevoelens: stress door lawaai, rust door stilte, vreugde door muziek.
Laat leerlingen een “geluidsdagboek” maken waarin ze noteren wanneer ze zich prettig of gestoord voelen door geluid.
Koppeling: Bewustwording van de impact van geluid op emotioneel welzijn.
Financieel-economische competenties
Activiteit: Bespreek beroepen met risico op gehoorschade (bouwvakker, muzikant, vliegtuigtechnieker) en de nood aan gehoorbescherming.
Koppeling: Inzicht in gezondheidskosten en economische gevolgen van gehoorverlies, én bewustwording van consumptiegedrag (koopgedrag rond oortjes, koptelefoons).
Natuur (menselijk lichaam)
Activiteit: Bestudeer hoe het oor werkt: van trilling tot hersenwaarneming. Bouw een model van het oor en toon wat beschadigd raakt bij harde geluiden.
Koppeling: Inzicht in zintuigwerking en kwetsbaarheid van het gehoororgaan.
Ruimte
Activiteit: Voer een geluidskaart van de schoolomgeving uit: waar is het lawaai het grootst? Waar is het rustig?
Koppeling: Ruimtelijk inzicht, milieubewustzijn en akoestische waarneming in de leefomgeving.
Tijd
Activiteit: Onderzoek hoe mensen vroeger geluidservaringen beleefden – zonder versterkers, radio’s of oortjes – en hoe geluidsversterking gehoorgevaren bracht.
Koppeling: Historisch perspectief op technologische evolutie en gezondheid.
Maatschappij
Activiteit: Bespreek geluidsoverlast als maatschappelijk thema: hoe houden we rekening met buren, dieren of rust in de stad?
Organiseer een klassencampagne voor “Stilte in de refter” of “Rustige pauzes”.
Koppeling: Burgerschap, empathie en verantwoordelijk gedrag in de samenleving.
Verkeer
Activiteit: Analyseer verkeersgeluiden: sirenes, motoren, remgeluiden.
Bespreek waarom verkeerslawaai schadelijk is en wat steden doen om dit te beperken (geluidswallen, stillere banden).
Koppeling: Bewustzijn van veiligheid, gehoorbescherming en milieuaspecten in verkeer.
Frans
Activiteit: Leer Franse woorden rond gehoor en bescherming: l’oreille, le bruit, écouter, fort, faible, le casque, les bouchons d’oreilles.
Maak een mini-poster in het Frans over “Protège tes oreilles!”
Koppeling: Taaluitbreiding met functionele woordenschat.
Nederlands
Activiteit: Laat leerlingen een informatieve tekst of strip maken over gehoorschade.
Of schrijf een gedicht over stilte en lawaai.
Koppeling: Taalproductie, woordenschatuitbreiding en expressie over een levensecht thema.
Wiskunde
Activiteit: Laat leerlingen decibelmetingen vergelijken en grafieken maken.
Reken uit hoeveel minuten ze per dag veilig kunnen luisteren via oortjes (aan de hand van tabellen).
Koppeling: Data, meten, vergelijken en interpreteren van cijfers.
Kunst en cultuur – Beschouwen van kunst en cultuur
Activiteit: Bekijk kunstwerken of foto’s waarin stilte of lawaai wordt verbeeld (bv. Edvard Munch – De Schreeuw).
Koppeling: Geluid en stilte leren zien en voelen in kunst.
Kunst en cultuur – Onderzoeken en creëren
Activiteit: Experimenteer met geluiddempend materiaal in een zelfgebouwd “stiltehokje” of mini-opnamestudio.
Koppeling: Creatief onderzoek naar akoestiek en geluidsisolatie.
Kunst en cultuur – Creativiteit en verbeelding
Activiteit: Maak een muziekstuk dat stilte en lawaai afwisselt, of beeld geluid uit via beweging of kleuren.
Koppeling: Expressie van contrasten en emoties door geluid.
Kunst en cultuur – Presenteren van eigen creaties
Activiteit: Organiseer een bewustmakingsshow: toneel, lied of tentoonstelling over gehoorbescherming.
Koppeling: Expressie, communicatie en presentatievaardigheden combineren met gezondheidsthema.
Muzische vorming: Wat doet lawaai met mij? Teken of schrijf je gevoel
Laat de klas luisteren naar een kort fragment met zeer luide, drukke geluiden (bv. een stad of lawaaierige speelplaats) en nadien naar rustige natuurgeluiden. Vraag de leerlingen om te tekenen of schrijven wat ze voelden bij elk fragment. Zo ontdekken ze dat geluid invloed heeft op hun lichaam en emoties, en waarom bescherming belangrijk is.
06.09. STEM-UITDAGINGEN
Oordoppen ontwerpen
Laat leerlingen verschillende materialen testen als "geluiddemper": schuimrubber, katoen, vilt, plastic… Gebruik een wekker of belletje en luister ernaar met elk soort "oordop" in. Daarna kunnen ze hun eigen oordoppen ontwerpen (op papier of echt). Zo leren ze dat geluid gedempt kan worden, en hoe je jezelf actief kunt beschermen.