04.04. Schaduwen 

04.04. LEERPLANDOEL(EN) OVSG LEERLOKAAL 

IDW F1 nat.ver. 4 B.1 Onderzoeken hoe een schaduw wordt gevormd.
IDW F3 nat.ver. 4 B.7 De relatie verklaren tussen de vorm (lengte), plaats van de schaduw en de plaats van de lichtbron. 

04.04. KENNIS - WAAR GAAT HET OVER

Wat is schaduw?
Een schaduw ontstaat als iets het licht tegenhoudt.
Het licht kan dan niet voorbij het voorwerp, en dat zorgt ervoor dat er een donkere plek ontstaat: dat is de schaduw!

Wat heb je nodig voor schaduw?

• Lichtbron (zoals de zon of een zaklamp)

• Een voorwerp dat geen licht doorlaat (ondoorzichtig)

• Een oppervlak waarop je de schaduw kunt zien (bijv. een muur of de grond)

Wist je dat?

• Hoe dichter een voorwerp bij het licht staat, hoe groter de schaduw wordt?

• De stand van de zon verandert de vorm en lengte van je schaduw doorheen de dag.

• Schaduwen zijn overal: in de zon, bij straatlampen of zelfs in een kamer met één lamp.
  
  

04.04. SUGGESTIES ACTIVITEITEN 

04.04.01 Schaduw experiment
Plaats verschillende objecten voor een lichtbron en observeer hoe de schaduwen veranderen als je de objecten beweegt.

04.04.02 Schaduw meten
Laat leerlingen de lengte van schaduwen meten op verschillende tijden van de dag om te zien hoe de positie van de zon de schaduwen beïnvloedt.

04.04.03 Onderzoek: Hoe verandert de schaduw van een voorwerp gedurende de dag?
Hypothese: De schaduw van een voorwerp verandert van lengte en richting gedurende de dag.
Laat de leerlingen opmerken hoe de schaduw in de ochtend lang is en in de middag korter wordt, en hoe de richting van de schaduw verandert.
Bespreek waarom dit gebeurt (de positie van de zon verandert gedurende de dag).
Bevestig of de hypothese juist was: “Ja, de schaduw van de stok verandert van lengte en richting gedurende de dag.”

04.04. MOGELIJKE LINKEN 

Gezondheid – Motorische competenties

• Activiteit: Bewegingsspel op de speelplaats: kinderen maken “levende zonnewijzers” door hun schaduw te gebruiken om cijfers of vormen te maken.

• Leerdoel: motorische oefening combineren met ruimtelijk inzicht.

Gezonde en veilige levensstijl

• Activiteit: Bespreken van de schaduw als bescherming tegen zon (schaduw opzoeken om verbranding te vermijden).

• Leerdoel: verband leggen tussen schaduw en veilig zongebruik.

Mentaal welbevinden

• Activiteit: Drama-oefening: “Mijn schaduw en ik” – kinderen spelen met hun schaduw en bedenken hoe het voelt als je schaduw groter of kleiner is.

• Leerdoel: gevoelens uitdrukken en inlevingsvermogen vergroten.

Financieel economische competenties

• Activiteit: Kennismaken met beroepen die met licht en schaduw werken (fotografen, filmregisseurs, theaterbelichters).

• Leerdoel: zien hoe wetenschap en kunst samen waarde creëren.

Natuur

• Activiteit: Bestuderen hoe dieren en planten schaduw gebruiken (bv. schaduwplekken bij warmte, bladeren die schaduw werpen om verdamping te beperken).

• Leerdoel: relatie tussen natuur en licht.

Ruimte

• Activiteit: Zon en aarde: hoe de stand van de zon zorgt voor langere of kortere schaduwen. Koppelen aan seizoenen.

• Leerdoel: oriënteren in tijd en ruimte via schaduwen.

Tijd

• Activiteit: Zelf een zonnewijzer maken en de tijd meten met schaduwen.

• Leerdoel: tijdsbegrippen en historisch gebruik van schaduwen leren kennen.

Maatschappij

• Activiteit: Bespreken hoe schaduwen in verhalen en culturen voorkomen (bv. Plato’s allegorie van de grot, schaduwfiguren in Aziatische tradities).

• Leerdoel: culturele diversiteit koppelen aan schaduwfenomeen.

Verkeer

• Activiteit: Observeren hoe schaduwen het zicht van een fietser of voetganger beïnvloeden (tegenlicht, zon laag bij de horizon).

• Leerdoel: bewust worden van risico’s en veilig gedrag.

Frans

• Activiteit: Schaduwfiguren benoemen in het Frans (l’ombre du chien, l’ombre de la main).

• Leerdoel: woordenschat uitbreiden via context.

Nederlands

• Activiteit: Schrijfopdracht: “Een dag uit het leven van mijn schaduw.” Of een gedicht rond schaduw en licht.

• Leerdoel: taalcreatie verbinden met beleving.

Wiskunde

• Activiteit: Metingen doen van de lengte van een stokschaduw op verschillende momenten van de dag en data grafisch verwerken.

• Leerdoel: meten, grafieken maken, verbanden leggen.

Kunst en cultuur – Beschouwen

• Activiteit: Kijken naar kunst waarin schaduw centraal staat (Caravaggio, Edward Hopper, schaduwtheater).

• Leerdoel: leren kijken naar licht-schaduw in kunst.

Kunst en cultuur – Onderzoeken en creëren

• Activiteit: Schaduwtheater maken met kartonnen figuren en een lamp.

• Leerdoel: onderzoeken hoe vorm en positie schaduwen beïnvloeden.

Creativiteit en verbeelding

• Activiteit: Kinderen bedenken fantasiefiguren met hun eigen schaduw en tekenen of fotograferen die.

• Leerdoel: creatief gebruik van waarneming en verbeelding.

Presenteren

• Activiteit: Schaduwvoorstelling voor ouders: kinderen tonen hun schaduwexperimenten, zonnewijzers en schaduwtheater.

• Leerdoel: leren communiceren en presenteren van resultaten.

04.04. STEM-UITDAGINGEN

Zonnewijzer maken
Laat leerlingen een zonnewijzer maken en uitleggen hoe de schaduw van de zonnewijzer verandert gedurende de dag.

Een schaduwtheater maken
Laat leerlingen een schaduwtheater maken met behulp van een laken en een sterke lichtbron.
Ze kunnen poppen maken en een verhaal vertellen door de schaduwen te bewegen.