04.07. Lichttoepassingen en fenomenen 

04.07. LEERPLANDOEL(EN) OVSG LEERLOKAAL 

IDW F4 nat.ver. 4 B.10 Eenvoudige toepassingen en fenomenen toelichten op basis van kennis over de principes van licht. 

04.07. KENNIS - WAAR GAAT HET OVER

Toepassingen van licht
Licht is overal om ons heen en wordt in heel veel domeinen gebruikt.
Hier zijn enkele grote categorieën.

• Verlichting
  Om te kunnen zien in het donker.
  Voorbeelden: lampen in huis, straatverlichting, zaklampen, autolichten.
  
  

• Communicatie en technologie
  Licht wordt gebruikt om informatie te verzenden.
  Voorbeelden: glasvezel (voor snel internet), afstandsbediening (infrarood), barcode- en QR-scanners.
  
  

• Wetenschap en geneeskunde
  Licht helpt om dingen te onderzoeken of behandelen.
  Voorbeelden: microscopen en telescopen, röntgenfoto’s (onzichtbaar licht), lasers in operaties of brillencorrectie.
  
  

• Beeld en media
  Om beelden te maken of tonen.
  Voorbeelden: fotografie en film, projectoren en schermen, theaterbelichting.
  
  

• Groei en energie
  Licht is belangrijk voor leven en energie.
  Voorbeelden: zonlicht voor planten (fotosynthese), zonnepanelen voor elektriciteit, UV-lampen in kweekkasten.
  
  

• Kunst en sfeer
  Licht beïnvloedt hoe iets eruitziet of aanvoelt.
  Voorbeelden: Lichtshows of projecties, Verlichting in musea, kleuren en schaduwen in schilderkunst.

Samengevat
Licht is niet alleen om te zien, maar ook om te communiceren, genezen, groeien, tonen en beleven.

Fenomeen: Lichtbreking

Lichtbreking betekent dat licht van richting verandert wanneer het van het ene materiaal naar het andere gaat.

Bijvoorbeeld: licht reist snel door lucht, maar trager door water of glas. Daardoor buigt de lichtstraal een beetje af op het grensvlak.

Een eenvoudig voorbeeld: als je een rietje in een glas water zet, lijkt het gebroken of krom te zijn. In werkelijkheid is het rietje recht, maar het licht dat van het rietje naar je ogen komt, wordt gebroken in het water en het glas.

Dus: lichtbreking = het buigen van licht wanneer het door verschillende stoffen gaat.

04.07. SUGGESTIES ACTIVITEITEN 

04.07.01 Licht en lenzen
Laat de leerlingen verschillende lenzen gebruiken om lichtstralen te buigen en te focussen.
Laat ze experimenteren met convergerende en divergerende lenzen.
Bespreek hoe lenzen licht buigen en focussen en hoe dit principe wordt gebruikt in toepassingen zoals brillen, microscopen en telescopen.

04.07.02 De lichtstraal is gebroken
Met lichtstralen kan je zoveel doen! Je kan ze zelfs breken. Aan de hand van enkele proefjes kunnen je leerlingen met eigen ogen ontdekken hoe lichtbreking werkt. Als echte wetenschappers gaan ze experimenteren, observeren en analyseren.

vubkinderuniversiteit.be/lespakket-de-lichtstraal-is-gebroken 

04.07.03 Zelf een foto maken in de Doka
In deze activiteit bouwen leerlingen samen een donkere kamer (Doka) en experimenteren ze met lichtgevoelig fotopapier. Ze leggen voorwerpen op het papier en belichten het kort met licht, waardoor er silhouetten ontstaan. Zo ervaren ze op een praktische en creatieve manier hoe licht een beeld kan vastleggen en leren ze over de basisprincipes van fotografie.

04.07. MOGELIJKE LINKEN 

De stroomkring
Combineer: het maken van een stroomkring, lampje laten branden (link IDW nav 7).

Gezonde en veilige levensstijl

• Activiteit: Bespreek hoe brillen, contactlenzen of zonnebrillen ons gezichtsvermogen verbeteren/beschermen.

• Link: lenzen als toepassing in dagelijks leven voor gezondheid en veiligheid.

Mentaal welbevinden

• Activiteit: “Reflectie” als metafoor: leerlingen tekenen hoe zij de wereld door hun eigen “lens” zien.

• Link: gevoelens en zelfbeeld koppelen aan licht en lenzen.

Financieel economische competenties

• Activiteit: Onderzoek hoeveel brillen en optische instrumenten kosten en welke beroepen werken met lenzen (opticien, fotograaf, wetenschapper).

• Link: consumeren en beroepen koppelen aan optische toepassingen.

Natuur

• Activiteit: Ontdek hoe dieren speciale lenzen of brekingen in hun ogen hebben (bv. katten, vissen).

• Link: biologische aanpassingen verbinden met lichtbreking.

Ruimte

• Activiteit: Uitleggen hoe telescopen met lenzen werken om sterren te zien.

• Link: kennis van de ruimte koppelen aan optische instrumenten.

Tijd

• Activiteit: Historische kijk: uitvinding van de bril, de microscoop en de telescoop.

• Link: lenzen doorheen de tijd en hun invloed op wetenschap.

Maatschappij

• Activiteit: Bespreken hoe brillen en optische hulpmiddelen bijdragen tot inclusie en gelijke kansen.

• Link: burgerschap en diversiteit: iedereen moet kunnen deelnemen, ook wie slecht ziet.

Verkeer

• Activiteit: Bespreken hoe lenzen en reflectoren in koplampen werken.

• Link: toepassingen van optica voor verkeersveiligheid.

Frans

• Activiteit: Woordenschat rond la lumière, les lunettes, la lentille, le microscope.

• Link: Frans oefenen in concrete context.

Nederlands

• Activiteit: Schrijf een korte reportage “Een dag door de lens van…” (bril, camera, telescoop).

• Link: taalvaardigheid en creativiteit combineren met wetenschap.

Wiskunde

• Activiteit: Hoeken meten van lichtinval en lichtbreking. Laten zien dat invalshoek ≠ brekingshoek.

• Link: geometrie koppelen aan experimenten.

Kunst en cultuur – Beschouwen

• Activiteit: Bestuderen hoe kunstenaars lichtbreking gebruiken (bv. impressionisten).

• Link: kunst als spiegel van wetenschappelijke inzichten.

Kunst en cultuur – Onderzoeken en creëren

• Activiteit: Maak een lichtkunstwerk met prisma’s of gekleurde lenzen.

• Link: experimenteren met licht als creatief medium.

Creativiteit en verbeelding

• Activiteit: Laat kinderen een “toekomstige bril” ontwerpen die superkrachten geeft (nachtzicht, kleuren zien die normaal onzichtbaar zijn).

• Link: fantasie koppelen aan optica.

Presenteren

• Activiteit: Organiseer een expo “De wereld door een andere lens”, waar leerlingen hun experimenten, kunstwerken en verhalen presenteren.

• Link: leren uitleggen en tonen aan een publiek.

04.07. STEM-UITDAGINGEN

Een eenvoudige zaklamp maken
Gebruik batterijen, een gloeilamp en wat draad om een eenvoudige zaklamp te maken.
Dit helpt leerlingen begrijpen hoe elektrische circuits werken (link IDW nav 7).